In het werken met mensen die kwetsbaarheid meedragen — of dat nu in therapie, onderwijs, coaching, welzijnswerk, of sociaal werk is — komen professionals vaak ongrijpbare spanningen en dynamieken tegen in de dagelijkse praktijk. Het gevoel dat iets in het contact niet klopt, een plotselinge irritatie, terugtrekking of verwarring, duidt vaak op projectieve identificatie: een onbewust proces waarbij mensen gevoelens of delen van zichzelf bij een ander ‘leggen’. Die ander voelt of handelt vanuit die projectie, zonder precies te weten wat er gebeurt. Dit fenomeen speelt zich niet alleen af tussen begeleider en cliënt, maar is juist ook in het contact tussen cliënten onderling, binnen teams, en in allerlei dagelijkse interacties zichtbaar.

Projectieve identificatie in de dagelijkse praktijk
Neem bijvoorbeeld een klaslokaal waar een leerling worstelt met faalangst en dit onbewust projecteert op een leerkracht. De docent voelt ineens een onverklaarbare spanning of weerstand die niet direct bij hem hoort, maar die wel het contact beïnvloedt. Of denk aan een team in een zorginstelling waar collega’s onbewust rollen aannemen als ‘redder’, ‘aanklager’ of ‘slachtoffer’, waardoor communicatie vastloopt. Ook in gezinnen kunnen projectieve processen dagelijks leiden tot misverstanden en escalaties, bijvoorbeeld wanneer een kind angst of boosheid op een ouder projecteert, die daardoor onbedoeld reageert vanuit deze emoties.

De kracht van TSM-psychodrama in het dagelijkse werk…

Psychodrama biedt professionals een praktische, ervaringsgerichte methode om deze onbewuste overdrachten en projecties zichtbaar en voelbaar te maken, niet alleen in individuele begeleiding, maar juist ook in de directe situaties waar cliënten en professionals dagelijks mee te maken hebben. Door rollen letterlijk in de ruimte te zetten, beweging en symbolisch spel in te zetten, worden dynamieken tastbaar en herkenbaar. Het lichaam spreekt vóór de woorden, en dat maakt onzichtbare patronen zichtbaar.

Het Therapeutic Spiral Model (TSM) voegt een cruciale laag toe: het biedt een veilige, gestructureerde manier om met kwetsbaarheid en trauma te werken. TSM stimuleert eerst het activeren van hulpbronnen zoals kracht, verbinding en zelfregulatie, voordat moeilijke emoties worden verkend. Dit voorkomt overweldiging en maakt het mogelijk dat cliënten en professionals samen werken aan inzicht en verandering, ook in de hectiek van het dagelijkse contact.

Praktische voorbeelden uit diverse werkvelden:

• GGZ en psychotherapie: Behandelaren gebruiken TSM-psychodrama niet alleen in sessies, maar ook om cliënten beter te leren herkennen hoe projectieve processen zich in hun relaties thuis of op het werk afspelen. Cliënten oefenen met het ‘uitspelen’ van projecties in rollenspellen, zodat ze hun patronen leren herkennen en veranderen in hun dagelijks leven.
• Jeugdzorg en opvoedondersteuning: Hier helpt TSM-psychodrama om binnen gezinscontacten projecties te ontmantelen die leiden tot verwarring of afweer. Bijvoorbeeld door ouders en kinderen samen een veilige plek in te laten nemen in de ‘spelruimte’ waar ze emoties en rollen verkennen. Dit maakt communicatie mogelijk die normaal te moeilijk is, en bevordert wederzijds begrip en verbinding.
• Organisatieontwikkeling en teambegeleiding: Teams kunnen met sociodrama, een vorm van psychodrama gericht op groepsprocessen, patronen als projectieve identificatie zichtbaar maken. Rollen worden letterlijk gespeeld en herschreven binnen een veilige TSM-structuur. Zo worden verborgen spanningen en onderlinge verwijten helder en bespreekbaar, wat samenwerking en vertrouwen bevordert.
• Welzijnswerk en sociaal werk: Professionals krijgen handvatten om in het contact met cliënten onbewuste projecties te herkennen — bijvoorbeeld wantrouwen of woede die eigenlijk van de cliënt zijn, maar ‘meekomen’ in de interactie. Door met innerlijke rollen zoals ‘de observerende getuige’ te werken, blijven zij empathisch en tegelijk stevig in hun rol, waardoor de relatie ruimte krijgt om te groeien.
• Mediation en conflictoplossing: Conflicten in gezinnen, organisaties of buurten spelen zich vaak af op een projectief niveau. Met psychodrama en TSM kunnen conflicterende partijen deze lagen belichamen, waardoor onuitgesproken emoties en behoeften zichtbaar worden. Symbolische rollen maken het mogelijk afstand te nemen van de inhoudelijke strijd en nieuwe, gezamenlijke betekenissen te creëren.
• Coaching en persoonlijke ontwikkeling: Coaches gebruiken TSM-psychodrama om cliënten te helpen zien welke oude patronen en projecties zij meenemen in hun werkrelaties of privéleven. Door deze patronen te belichamen en te transformeren, ontstaat ruimte voor nieuwe keuzes en meer zelfsturing in het dagelijks handelen.
• Onderwijs en leerlingbegeleiding: In de klas kan een leerkracht met
  TSM-psychodrama samen met leerlingen projecties zichtbaar maken door groepsrollen te spelen. Bijvoorbeeld door te onderzoeken hoe oude ervaringen van afwijzing of controle zich manifesteren in de groep. Zo leren leerlingen én docenten waar spanningen vandaan komen en hoe ze die kunnen veranderen. Dit versterkt de relatie en creëert een veiligere leeromgeving.

Waarom ‘belichaamd werken’ zo effectief is
Projectieve identificatie is vaak niet toegankelijk via alleen praten. Het is een lichamelijke en emotionele ervaring die zich vaak pas openbaart als die wordt belichaamd. Psychodrama maakt dit mogelijk, door letterlijk ‘in beweging’ te komen en zo te ervaren wat er speelt. Hierdoor ontstaat helderheid over wat van jezelf is en wat van de ander, welke oude ervaringen of beschermingsmechanismen meespelen, en hoe deze patronen kunnen veranderen.

Voor professionals betekent dit een waardevol instrument om niet alleen hun eigen reacties beter te begrijpen, maar ook om cliënten te begeleiden in het herkennen en veranderen van patronen die hen belemmeren — in alle contexten waarin zij functioneren.

Psychodrama met TSM maakt onbewuste relationele patronen niet alleen inzichtelijk in de begeleidingsrelatie, maar juist ook in de dagelijkse praktijksituaties waarin cliënten en professionals leven en werken. Het helpt iedereen om eigenaarschap te nemen over wat eerder buiten zichzelf werd gelegd, en om op een authentieke, belichaamde manier verbinding te maken. Daarmee draagt het bij aan diepere heling, meer autonomie en sterkere relaties — precies daar waar het het meest nodig is.