perspectiefwisseling

Ervaringsgericht leren tussen therapie en training

Hoewel therapie en training traditioneel verschillende doelen dienen – therapie richt zich op heling en verwerking, training op het ontwikkelen van vaardigheden – raken de werelden van hulpverlening en professionalisering elkaar steeds vaker. Beide maken gebruik van ervaringsgerichte methoden zoals het werken met rollenspelen, interne rollen of interne delen, imaginatie technieken, emotieregulatie, stoelentechniek en andere creatieve vormen.

Persoonlijke effectiviteit

Waar in therapie vaak wordt gewerkt aan emotieregulatie of relationele patronen, draait het in training om gedragsverandering en persoonlijke effectiviteit. Toch blijkt: échte verandering ontstaat pas wanneer mensen niet alleen begrijpen wat anders kan, maar het ook ervaren, voelen en integreren.
Psychodrama, zoals onderwezen in onze opleiding psychodrama, is bij uitstek een methode die deze brug slaat. Het is een ervaringsgerichte werkvorm waarin denken, voelen en handelen samenvallen. [1]

Psychodrama: van inzicht naar actie

Psychodrama biedt krachtige technieken om communicatie, gedrag en onderliggende drijfveren zichtbaar en voelbaar te maken. De methodiek draait om het opdoen van inzicht via ervaring: niet praten over, maar in de situatie stappen.

Rolwissel

Een centrale techniek binnen psychodrama is rolwissel, waarbij deelnemers van perspectief wisselen – bijvoorbeeld tussen leidinggevende en medewerker. Dit laat hen direct ervaren wat de impact is van woorden, toon of lichaamshouding. Door deze perspectiefwisseling wordt zichtbaar wat eerder verborgen bleef: de emotionele onderlaag van een gesprek of interactie.

Dubbelen

Daarnaast speelt het dubbelen een belangrijke rol. Hierbij verwoordt een ander wat iemand mogelijk voelt of denkt, maar nog niet durft uit te spreken. Deze interventie helpt om onderliggende motieven, twijfels of emoties naar boven te halen. Het bevordert zelfinzicht en brengt hoofd en hart dichter bij elkaar.

Spiegelen

Ten slotte is er het spiegelen. Hierbij wordt het gedrag van een deelnemer nagespeeld door een ander groepslid. Door deze externe reflectie ontstaat afstand, waardoor het eigen gedrag objectiever bekeken kan worden. Dit opent de deur naar herkenning van vaste patronen én het verkennen van nieuwe gedragsalternatieven.

Technieken oefenen

Deze technieken worden veelvuldig geoefend in de opleidingen psychodrama, en ingezet in trainingen waar communicatie, persoonlijk leiderschap of samenwerken centraal staan. Denk aan: omgaan met weerstand, feedback geven, of het voeren van moeilijke gesprekken. Psychodrama maakt daarbij het verschil: niet alleen cognitief begrijpen, maar doorleven én verankeren van nieuw gedrag.

Trainingen in diverse sectoren

Psychodrama binnen trainingen biedt deelnemers de kans om situaties uit de praktijk niet alleen te bespreken, maar ook te onderzoeken en te oefenen via rollenspel.

In het bedrijfsleven kan psychodrama bijvoorbeeld worden ingezet om leiderschapsvaardigheden te versterken, om te gaan met stressvolle situaties of om veranderingstrajecten tastbaar te maken. Medewerkers kunnen bijvoorbeeld scènes uit hun werkomgeving naspelen om zicht te krijgen op onderliggende patronen of spanningen, en experimenteren met nieuw gedrag.

Voorbeeld

Een praktijkvoorbeeld: een manager binnen een organisatie in reorganisatie moet een medewerker informeren dat diens functie vervalt. Door deze situatie te oefenen via psychodrama – met rolwissel, spiegelen en dubbelen – ervaart de manager in de rol van de medewerker de impact van de boodschap vanuit het perspectief van de medewerker. Zo ontstaat niet alleen meer empathie, maar ook meer zorgvuldigheid en stevigheid in het handelen.

Onderwijs

Binnen het onderwijs leent psychodrama zich goed voor trainingen waarin didactische uitdagingen, gedragskwesties of teamdynamiek aan bod komen. Door situaties te spelen die herkenbaar zijn uit de klas of de lerarenkamer, krijgen deelnemers nieuwe inzichten in hun eigen rol en die van anderen.

Zorg en welzijn

Ook in de zorg- en welzijnssector kan psychodrama veel betekenen. Thema’s als communicatie met cliënten, omgaan met ethische dilemma’s, zelfzorg en interprofessionele samenwerking kunnen op een levendige manier worden verkend, waarbij hoofd, hart en lichaam worden aangesproken.

Handelen in werk

In sectoren als overheid, justitie, techniek, IT en cultuur groeit de behoefte aan trainingen rond professioneel handelen, feedback geven en omgaan met diversiteit. Psychodrama biedt hier een laagdrempelige en veilige manier om concrete werksituaties te oefenen en bewustzijn te vergroten.

Internationaal

Internationaal worden psychodramatechnieken ingezet worden voor trainingen rond cross-culturele communicatie, morele besluitvorming of humanitair leiderschap. Door situaties te simuleren in plaats van alleen te bespreken, ontstaat ruimte voor diepere reflectie én duurzaam leren.

Jongeren

Jongerenwerkers begeleiden jongeren in hun ontwikkeling en bieden trainingen aan die aansluiten bij hun leefwereld. Thema’s zoals sociale vaardigheden, weerbaarheid, mediawijsheid en zelfbeeld komen hierbij vaak terug.

Psychodrama sluit goed aan bij deze aanpak omdat het relationeel en laagdrempelig is, en veel ruimte biedt voor groepsdynamiek en het opbouwen van vertrouwen. Door scènes na te spelen en rollen te verkennen, leren jongeren niet alleen hoe ze om kunnen gaan met bijvoorbeeld groepsdruk, maar versterken ze ook hun zelfvertrouwen en de onderlinge positieve binding binnen de groep. Zo kunnen ze leren in een veilige omgeving.

Waar therapie en training elkaar ontmoeten

De kracht van psychodrama zit in het ervaren: leren door te doen. Niet via theorie alleen, maar via actie, reflectie en integratie. Zo ontmoeten therapie en training elkaar – precies daar waar echte verandering plaatsvindt.

Wil je zelf leren hoe je deze technieken professioneel kunt inzetten? De opleiding psychodrama biedt je een stevige basis in ervaringsgericht werken – toepasbaar in zowel therapeutische als professionele contexten.

[1] López-González MA, Morales-Landazábal P, Topa G. Psychodrama Group Therapy for Social Issues: A Systematic Review of Controlled Clinical Trials. Int J Environ Res Public Health. 2021 Apr 22;18(9):4442. doi: 10.3390/ijerph18094442. PMID: 33922138; PMCID: PMC8122755.