Het verhaal van psychodrama begint in Wenen aan het begin van de 20e eeuw. In die tijd is Wenen een ware smeltkroes van culturen, die samen een grote bron van creativiteit vormen. Dit wordt prachtig beschreven in het autobiografische werk “De wereld van gisteren. Er is een grote  gemeenschap van kunstenaars in Wenen. Wenen is ook de stad van mensen als de filosoof Wittgenstein  en Sigmund Freud. Er heerst op dat moment een Europese geest, en een groot optimisme over de mogelijkheden van de  mens. 

Deze Europese geest was de voedingsbodem voor de eerste psychodramaturg: J.L Moreno. Hij werd op 18 mei 1889 in Boekarest geboren. Op 19-jarige leeftijd ging hij, als een zeer bevlogen jongeman in Wenen naar de universiteit om zijn studie te beginnen met een jaar filosofie  om deze  te vervolgen met medicijnen.  Op jonge leeftijd al zag Moreno zichzelf vooral als ‘healer’ en als ‘filosoof’. Hij volgde met veel interesse zijn wetenschappelijke opleiding en werd een pionier op het gebied van het sociologisch onderzoek.  Zo werd de sociometrie geboren; een wetenschap gericht op het  meten van relaties tussen mensen. 

Moreno was in zijn benadering praktisch en actiegericht, waarbij hij filosofie en de jonge wetenschappen psychologie en sociologie integreerde. Hij leefde tegelijkertijd als een mysticus en schreef vaak poëzie. Hij zette zich sterk af tegen het ‘burgerlijke theater’ wat vastgeroest was in wat hij noemde: de ‘cultuur conserven’. Als antwoord daarop ontwikkelde hij het spontaniteittheater, de eerste vorm van improvisatietheater.

Moreno was te vinden bij de existentiële beweging, in vluchtelingenkampen, in het theater, aan de universiteit, de gevangenis, en integreerde dit alles uiteindelijk ook in zijn rol als psychiater. Vanuit zijn interesse in het theater en sterke belangstelling voor relatieontwikkeling in netwerken ontwikkelde hij, naast de sociometrie, het psychodrama. Waar Freud de grondlegger is van individuele therapie, is Moreno de grondlegger van de groepstherapie. Moreno transformeerde de rolwissel uit het theater tot een krachtig instrument voor empathie en heling. Door tijdelijk in de schoenen van de ander te staan, ontstaat niet alleen inzicht, maar ook werkelijke verbinding en herstel binnen de groep.
Daarbij richtte hij zich op het samenspel van individuele en groepsontwikkeling in relatie tot de samenleving. Psychodrama moest voor Moreno toepasbaar zijn in de praktijk van alledag. 

De psychodramaturg  groeide op deze wijze uit tot een veelzijdige kunstenaar in begeleiding van het individu, groepen, en organisaties. Met Moreno zelf in de hoofdrol, een spontane man met enorme creativiteit, als levendig voorbeeld. Psychodrama was dus meer dan een methode, het was voor Moreno een zijnswijze. Hij was sterk maatschappelijk geëngageerd en richtte zich op het overbruggen van culturele verschillen. 

De huidige tijd – het begin van de eenentwintigste eeuw – vertoont opvallend veel gelijkenissen met het begin van de twintigste eeuw. De ontwikkeling van een Europese geest is misschien wel de grootste overeenkomst. Het samengaan van een grote diversiteit aan culturen brengt veel mogelijkheden maar ook veel angst en onrust teweeg. Onbekend maakt onbemind. Hiervoor heeft Moreno de methode van de rolwissel ontwikkeld; daardoor leer je de ander kennen en ontstaat er een uitwisseling en verbinding. De rijkdom van de oude Europese cultuur komt ten slotte vanuit de gehele wereld. En bovendien zijn er  binnen elke bestaande nationale cultuur soms al grote culturele verschillen, waarbij het vaak een uitdaging is deze te overbruggen. 

Moreno zag werken met psychodrama als een creatief spanningsveld tussen individualiteit en saamhorigheid, in een toen al complexe samenleving. De complexiteit is alleen nog maar toegenomen. Juist met deze complexiteit kan een psychodramaturg goed werken. Hij kan op inspirerende wijze allerlei situaties in beeld brengen, structureren en dramatiseren en wanneer mogelijk, naar een oplossing leiden. Dit gebeurt aan de hand van vragen, problemen, dilemma’s, een ontwikkelingsvraag of een behoefte aan vernieuwing. 

Het ‘toneel’ van de psychodramaturg kan het theater zijn, een klaslokaal, de groepsruimte, de coachstudio, de kamer van het managementteam of de werkvloer van een bedrijf. 

Een psychodramaturg creëert een vrije ruimte voor mensen, waar, door authentieke rollenspelen en gesprekken, verhalen in mensen en tussen mensen tot leven komen. Het luisteren naar, vertellen en uitbeelden van verhalen is kenmerkend voor een narratieve benadering. Er is de afgelopen tien jaar een opleving van de narratieve benadering binnen de psychologie, sociologie en ook als vorm van wetenschappelijk onderzoek. De digitale sociometrie is in het bedrijfsleven in opkomst. 

De tijd is volgens mij rijp om de psychodramaturg als beroepsgroep op de kaart te zetten. In de traditie van Moreno bevat het curriculum van de opleiding tot psychodramaturg elementen uit de psychologie, sociologie, psychotherapie, filosofie, sociometrie en theaterwetenschappen. Anno nu kun je daar nog communicatiewetenschappen, interventiekunde en neurologie aan toevoegen. 

 ©    Uit: De psychodramaturg. H.E.L.D. in denken met gevoel. Mark de Jonge (2015)